[Disability Series] #3 - Lý do mình xoá Threads

và vì sao chúng ta cần quan tâm hơn về Accessibility (Khả năng tiếp cận)

(Nguồn ảnh: mybigtutors.online)

I.

Vào 5 tháng 7 năm 2023, Meta ra mắt Threads - một dạng mạng xã hội microblog cạnh tranh với ông lớn của loại hình này - Twitter.

Dưới sự hậu thuẫn của một công ty khổng lồ như Meta - nơi hội tụ những Instagram, Whatsapp, Facebook, cộng với việc Twitter dưới thời Elon Musk bắt đầu sa sút, mình không ngạc nhiên với việc Threads nhanh chóng thu hút nhiều người đăng kí. Tính đến thời điểm viết bài này, Threads đã nhận được hơn 100 triệu người đăng kí trong vòng có 5 ngày, và dự kiến sẽ còn nhiều hơn nữa trong thời gian tới.

Bạn bè xung quanh mình hầu như ai cũng có tài khoản trên Threads, cộng với việc bản thân mình cũng ham microblogging, shitposting và cũng rất ngán ngẩm Elon Twitter, nên mình cũng tham gia Threads thử chơi.

Điều mình khá thích ở Threads thứ nhất là giao diện UI (User Interface) cũng khá ổn và UX (User Experience) - trải nghiệm người dùng khá tốt, có nhiều thứ mình đã dùng quen thuộc từ Instagram rồi.

Thứ hai là nó rất dễ đăng kí. Chỉ cần có tài khoản Instagram là bạn có thể tham gia, vì Threads kết nối với tài khoản Instagram của bạn luôn. Nhưng đáng tiếc là nếu muốn xoá tài khoản Threads, bạn phải xoá cả Instagram của bạn luôn. Mình thì không muốn bị ràng buộc như vậy, nhỡ dùng Threads không thích thì sao, phải xoá cái Instagram hiện tại của mình thì uổng lắm. Do vậy mình đã ngồi lập tạm một cái Instagram mới để tạo Threads trên đó.

Hoá ra làm vậy cũng tiện :)) Bởi không lâu sau khi xài thử Threads, mình đã dứt khoát xoá tài khoản luôn mà không hối tiếc.

—

II. Tại sao mình lại làm vậy?

Bởi vì Threads, tính đến thời điểm hiện tại, không hề accessible (có thể tiếp cận được) với mọi người, nhất là cộng đồng Khuyết tật.

Mình xin tóm tắt bốn vấn đề hiện tại của Threads liên quan đến sự tiếp cận:

1. Threads không có văn bản thay thế (alternative text) cho kĩ thuật số

Những người Mù và Khiếm thị sẽ gặp trở ngại khi không có alternative text (viết tắt là alt text) hỗ trợ tiếp cận văn bản có hình. Dù có AI giúp đỡ về alt text, văn bản thay thế do người dùng khác tự cung cấp sẽ hỗ trợ hơn nhiều cho những người dùng cần nó.

2. Threads không có phụ đề người dùng có thể cung cấp cho video

Những người Điếc và Khiếm thính (trsẽ không có khả năng tiếp cận những nội dung có âm thanh.

3. Threads không có phiên bản Web

Những người không sử dụng hoặc mong muốn dùng được màn hình to sẽ gặp trở ngại. Hơn nữa, nhiều công nghệ trợ năng mà những người khuyết tật sử dụng xe lăn hay dùng để kết nối với web sẽ không thể sử dụng được.

5. Threads không có khả năng tăng cỡ chữ, thay đổi màu và các kĩ năng khác

Cụ thể là nếu không có những lựa chọn tăng giảm cỡ chữ và chỉnh sửa chế độ, những người dễ mỏi mắt và có thị lực kém sẽ cảm thấy khó khăn đọc văn bản hơn.

Bạn có thể đọc chi tiết rõ hơn về bốn vấn đề trên tại đây (tiếng Anh).

—

III.

Meta mới chỉ ra mắt Threads mà, liệu có đòi hỏi nhiều quá không?

Có thể. Nhưng với một công ty có nhiều nguồn lực và nhân sự như Meta, mình không hề đòi hỏi nhiều đâu.

Nếu Twitter thời Jack Dorsey có thể thiết lập một đội ngũ Accessibility để chắc chắn Twitter có đầy đủ features trợ năng, Apple có hẳn một tổ chức chuyên về nghiên cứu và sáng tạo accessibility cho các sản phẩm của họ, thì Meta - một công ty có trị giá hơn 562 tỉ đô tính đến thời điểm hiện tại, chắc chắn là có thừa khả năng!

(Note: khi Elon lên nắm chủ, cả đội ngũ Accessibility của Twitter đã bị giải thể, đủ cho thấy accessibility là một ưu tiên bự của ông chủ mới như thế nào 🤡 )

Không chỉ vậy, Accessibility (Khả năng tiếp cận) đã trở thành tiêu chuẩn của thiết kế hiện đại, thậm chí trở thành luật ở nhiều nơi (điển hình là luật ADA của nước Mỹ).

Accessibility - Khả năng tiếp cận: cách thức, giải pháp và kĩ thuật giúp tất cả mọi người, bất kể khuyết tật hay không, có thể tiếp cận và sử dụng các phần mềm, thiết bị, dịch vụ và môi trường. Nói cách khác, accessibility là sự tiếp cận bình đẳng cho tất cả mọi người, bất kể khả năng và hoàn cảnh.

Khái niệm này đánh dấu một bước tiến quan trọng cho sự độc lập của cộng đồng khuyết tật. Thông qua accessibility, người khuyết tật được thể hiện quyền được sử dụng, sở hữu và tận hưởng những gì công nghệ và xã hội cung cấp như bao người khác.

Điều đó có nghĩa là:

- Người Mù và Khiếm thị có quyền được tiêu thụ thông tin từ hình ảnh, sách báo và trình duyệt mạng.

- Người Điếc và Khiếm thính có quyền được hiểu các nội dung nghe.

- Người đi xe lăn có quyền truy cập thông tin dễ dàng.

Khi bạn tạo ra một sản phẩm hoặc kiến trúc thiếu tính truy cập (inaccessible), bạn đang đẩy ngoài lề 16% dân số thế giới - nghĩa là cứ mỗi 6 người là có 1 người không thể sử dụng sản phẩm của bạn.

Accessibility không chỉ giúp cho người khuyết tật, mà còn giúp cho người già, người có ít kiến thức về công nghệ, và rất rất nhiều người khác gặp rào cản tiếp cận công nghệ.

Nói cách khác, quan tâm về accessibility chính là quan tâm tất cả mọi người, bất kể khả năng và hoàn cảnh.

—

IV.

Khi một doanh nghiệp bỏ accessibility trong quá trình thiết kế sản phẩm ban đầu, lý do lớn nhất là họ không quan tâm đến việc phục vụ người khuyết tật.

Vì dù 16% dân số thế giới là nhiều thật, nhưng vẫn còn 84% dân số còn lại. Chỗ nào có nhiều tiền hơn và đỡ mệt hơn, cứ lấy thôi.

Khi một doanh nghiệp không thật sự ưu tiên tất cả người dùng mà chỉ quan tâm đến những người dùng lành lặn, họ sẽ không đặt accessibility làm ưu tiên ngay từ đầu quá trình thiết kế sản phẩm. Hậu quả của việc đó là tạo ra những sản phẩm vì lợi nhuận nhiều hơn là thực sự vì người dùng.

Khi Threads mới ra mắt, Kelsey Lindell - một nhà vận động quyền truy cập của người khuyết tật - đã đăng bài viết trên LinkedIn cá nhân, phê bình Meta gay gắt vì đã bỏ quên accessibility trong quá trình phát triển sản phẩm. Kelsey nói, thay vì lên tiếng xin lỗi và cam kết sửa đổi, Meta đã xoá các tài khoản Instagram của cô. Công ty mạng xã hội lớn này cũng được cho là đang cố gắng xoá các bình luận yêu cầu thêm accessibility, vì lo sợ điều tiếng không hay về sản phẩm ("PR nightmare").

Meta biết, nhưng thay vì tiếp nhận lời góp ý, lại cố gắng đi dẹp tiếng nói của các nhà vận động vì quyền người Khuyết tật?

—

Có một việc nữa, cũng mới cách đây 7 tháng trước, Noam Bardin, nhà sáng lập mạng xã hội Post, đăng một bài viết giải thích lý do vì sao đội ngũ phát triển sản phẩm không nhận đề nghị thêm tính năng.

Một trong những tính năng Post thẳng nhiên không chọn là accessibility.

Cái trích đoạn làm mình thấy buồn cười nhất là:

"We want to do it all, but first, let's get everyone in."

("Chúng tôi muốn làm hết, nhưng đầu tiên, để mọi người vào trước đã.")

Không chọn thiết kế accessibility vì muốn tập trung tăng số lượng người dùng, oke, cũng công bằng thôi. Nhưng chẳng phải việc đón nhận cộng đồng người khuyết tật sử dụng sản phẩm cũng có thể làm được điều đó?

Thiết kế sản phẩm thế nào để mang đến cho tất cả mọi người cơ hội công bằng, với mình đó mới chính là nguồn đầu tư đích thực, mang lại lợi nhuận và tiếp thị lớn nhất.

(Bạn có thể đọc thêm về khái niệm thiết kế phổ quát (universal design) ở đây).

—

V. Lời kết

Từ khi công nghệ kĩ thuật số bắt đầu phát triển rộng rãi, cộng đồng người Khuyết tật càng ngày càng phải lao động rất nhiều cảm xúc và nguồn lực để vận động sự truy cập công bằng bình đẳng. Và cuộc đấu tranh của chúng mình sẽ còn tiếp diễn, chừng nào các công ty công nghệ và các tổ chức khác vẫn còn chú trọng đến lợi nhuận nhiều hơn người dùng.

Mình mong rằng sẽ có một ngày người Khuyết tật sẽ không còn phải đấu tranh vì quyền được tồn tại và tham gia xã hội. Accessibility (khả năng tiếp cận) sẽ không còn chỉ là một ghi chú nhỏ trong bản kế hoạch, mà sẽ là một phần bắt buộc phải có, phải khắc ghi. Và thiết kế tổng quát (universal design) sẽ trở thành một phần không thể thiếu trong sự phát triển của toàn xã hội.

Giả dụ như Threads có trở nên nổi tiếng, thay thế được Elon Twitter VÀ lắng nghe góp ý của người dùng về accessibility, mình sẽ suy nghĩ quay lại dùng nó. Còn bây giờ, nói được làm được, mình dứt khoát không sử dụng. Mà phàn nàn trên mạng vậy thôi, chứ mình giống như mọi người khác trong công đồng Khuyết tật, vẫn chỉ là một điểm dữ liệu (data) nhỏ nhoi, chắc không ảnh hưởng lắm đến kinh doanh của anh Zuck :)) Vậy nên, công cuộc vận động của chúng mình là rất cần mọi người cùng lên tiếng và chia sẻ thông điệp!

Một cây làm chẳng nên non đúng không?

Nhưng ba cây chụm lại, chắc chắn sẽ thay đổi được cả thế giới.

—

Bạn có thể đọc thêm series Khuyết tật của mình ở đây!

1. Lao động cảm xúc

2. Khi thanh âm chưa hoàn hảo

—-

Thanks so much for reading! Would love to hear your thoughts!

Thu Anh.

#wotn3